Nie tak dawno bo 18 października minęło dwa lata od nowelizacji prawa spadkowego, której celem miało być ograniczenie sytuacji dziedziczenia długów przez osoby, które nie odrzuciły w terminie 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy (lub momentu od którego o śmierci spadkodawcy się dowiedziały) spadku.
Faktycznie przed nowelizacją obowiązującą od 18 października 2015 r. nietrudno było zostać spadkobiercą mimo woli. Niejednokrotnie dochodziło do sytuacji, w której osoba – spadkobierca była w przekonaniu, że po zmarłym krewnym nie pozostał żaden majątek, więc nie trzeba „zakładać żadnych spraw” czy też „iść do notariusza”, aby poświadczyć dziedziczenie lub spadek odrzucać. Po co odrzucać coś czego nie ma?
W rzeczywistości wiele osób zapomina, że tzw. spadek czy też scheda spadkowa to nie tylko aktywa ale i pasywa czyli inaczej mówiąc długi. Czasem, nawet po latach różne instytucje np. skupujące wierzytelności od banków zakładają sprawy o stwierdzenie nabycia spadku poszukując w ten sposób spadkobierców w celu wyegzekwowania od nich długów, zaciągniętych przez zmarłych krewnych.
Przed 18 października 2015 r. podobnie jak dziś, istnieje przepis art. 1019 kc pozwalający – w uzasadnionych przypadkach – uchylić się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia woli o odrzuceniu spadku. W takim postępowaniu, jeśli dana osoba wykaże, że nie odrzuciła spadku w ustawowym terminie w wyniku np. błędu (ale błędu zgodnego z definicją zawarta w art. 84 kc) uzasadnionego okolicznościami np. nie wiedziała o długach krewnego bo od lat nie utrzymywali kontaktu – to Sąd może takie „uchylenie się od skutków” zatwierdzić i przyjąć oświadczenie spadkobiercy o odrzuceniu spadku.
Sprawy takie jednak, nie są łatwe bowiem Sądy często uznają, że spadkobiercy nie dochowali należytej – przeciętnej staranności i mieli dość czasu na zbadanie kwestii spadkowych. Wiele zależy wówczas od zgromadzonych w sprawie dowodów i przekonującej argumentacji wnioskodawcy. Niekiedy w sprawie potrzebny jest dobry adwokat.
Niemniej po nowelizacji z października 2015 r. wydawać się może, że większość z Nas potencjalnych spadkobierców może spać spokojnie. Nowelizacja stanowi, że jeśli spadkobierca w okresie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule do dziedziczenia nie zrobi nic, odziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza czyli przyjmie spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.
Wszystko wydaje się być teraz tak jak trzeba – jeśli zapomniany wujek zostawił nieruchomość o wartości 100 000 zł, ale jednocześnie posiadał długi w kwocie 150 000 zł to chociaż jego majątek ma wartość – (minus) 50 000 zł to odziedziczymy po prostu zero złotych. Oczywiście w tym celu musimy przeprowadzić spis inwentarza.
Sprawa jednak nie jest taka prosta jak by się mogło wydawać.
Już na wstępie powinniśmy zadać sobie pytanie czy nowe przepisy obejmują wszystkie przypadki czy tylko sytuacje w których dziedziczenie nastąpiło po 17.10.2015 r.?
Datą otwarcia spadku czyli zdarzeniem prawnym polegającym na przejściu spadku ze spadkodawcy na spadkobiercę lub spadkobierców jest data śmierci spadkodawcy. Data ta wyznacza nam przepisy jakie stosuje się w danej sytuacji. W tym przypadku nie wystarczy zajrzeć do obowiązującego kodeksu cywilnego a dokładniej do art. 1015 par. 2.
Odpowiedź na pytanie czy przepis ten obowiązuje także przypadki otwarcia spadku przed 18.10.2015 r. znajdziemy dopiero w USTAWIE z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, a konkretnie w jej art. 6 który brzmi:
Przepisów ustawy zmienianej w art. 1 (czyli m.in. art. 1015 par 2 k.c. o dziedziczeniu przyp.a.) , w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie stosuje się do spadków otwartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
W konsekwencji powyższego znowelizowane prawo spadkowe stopniowo będzie obejmować nowe kręgi osób którzy odziedziczyli i odziedziczą spadek po 17.10.2015 r. Dla osób, które dziedziczą po osobach zmarłych przed tą datą ważne będzie pamiętać o dotychczasowym brzmieniu przepisów.
W razie braku jakiegokolwiek zachowania z ich strony odziedziczą spadek wprost czyli zarówno aktywa jak i pasywa. Wyjątek stanowią małoletni, którzy dziedziczą zawsze z dobrodziejstwem inwentarza.
W przypadku, więc gdy krewny zmarł przed datą 18.10.2015 r. należy rozważyć czy i w jaki sposób chcemy spadek przyjąć bądź też odrzucić.
A jeśli chodzi o tych którzy stali się spadkobiercami po 18.10.2015 r.?
Wydawać się może, że skoro dziedziczą w najgorszym razie z dobrodziejstwem inwentarza to nie muszą wykonywać żadnych czynności prawnych. Faktem jest jednak, że odrzucenie spadku przed Sądem lub u notariusza uchroni spadkobierców przed nękaniem przez różnego rodzaju firmy np. windykacyjne, a z uwagi na stosunkowo niewielki koszt (opłata sądowa 55 zł od oświadczenia o odrzuceniu od jednej osoby) może nadal być pożądanym zachowaniem.
Odnośnie dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza to obecnie spadkobierca sam określa składniki odziedziczonego majątku – ustawa wprowadza instytucję wykazu inwentarza, który spadkobierca składa w sądzie lub u notariusza. Dokument ten będzie pełnił taką samą rolę jak spis inwentarza sporządzany przez komornika lub urząd skarbowy. Przyjęto, że spadkobierca, który złożył wykaz inwentarza, spłaca długi spadkowe zgodnie ze złożonym wykazem.
W razie wątpliwości warto zasięgnąć porady prawnej, która może uchronić przed poważnymi kłopotami finansowymi.
Zapraszamy do naszej kancelarii prawnej w Radomiu – adwokat i radca prawny stacjonujący na miejscu udzielają
profesjonalnych porad prawnych, popartych solidnym doświadczeniem w postępowaniach spadkowych.
Podstawa prawna
Art. 6 i 7 ustawy z 17 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 539).
Art. 1015 i dalsze ustawy – Kodeks cywilny.